Hoe droog je een schip dat ruim 600 jaar onder water heeft gelegen?
De IJsselkogge uit de 15e eeuw werd in 2016 bij Kampen uit het water gehaald. Ondanks dat het schip ruim 600 jaar onder water heeft gelegen zag het er nog goed uit. Bewaren en uiteindelijk exposeren was dus een grote wens van Rijkswaterstaat, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Gemeente Kampen. Maar hoe zorg je ervoor dat zo’n schip bewaard kan blijven? Zomaar laten opdrogen kan niet. Het schip moest vakkundig geconserveerd worden. Daarom is de IJsselkogge naar het speciaal gebouwde conserveringsstation van Batavialand in Lelystad gebracht. Bij dit conserveringsproces heeft WKZ Totaalinstallateur een belangrijke rol gespeelt.
Conserveren betekent langer houdbaar maken. Dat kan op verschillende manieren. Laura Koehler, Scheepsarcheologe en Specialist maritieme materialen en Gert Schreurs, Veldtechnicus en Materiaalspecialist van Batavialand, hebben in overleg met binnen- en buitenlandse collega’s onderzoek gedaan naar de juiste conserveringsmethode voor de IJsselkogge en de bijbehorende losse onderdelen. Laura: “Uit onderzoek bleek dat de IJsselkogge een harde kern en een zacht oppervlak heeft. Daarom moet het hout langzaam van binnen naar buiten te drogen om scheuren te voorkomen. Dit doen we door het hout te besproeien met PEG (Polyethyleenglycol). Dat is een wasachtige substantie die de plaats van het water in de buitenste houtcellen overneemt en ervoor zorgt dat het hout minder gaat scheuren en krimpen. In de laatste fase van het conserveringsproces gaan we de kogge langzaam drogen door de temperatuur te verhogen en tegelijkertijd de bevochtiging te verminderen. Juist die geleidelijke droging is van groot belang. Als het hout te snel droogt gaat het vervormen. Over ongeveer twee jaar is het conserveringsproces klaar en kan de IJsselkogge geëxposeerd worden voor het grote publiek.”
Hoe creëer je een binnenklimaat dat aansluit bij het conserveringsproces voor de IJsselkogge? Met die vraag mocht Robert Slijkhuis van WKZ Totaalinstallateur aan de slag. Robert: “Natuurlijk stond ik gelijk te springen toen ik van dit project hoorde. Werken aan een installatie voor een conserveringsstation is geen dagelijkse kost, dat maakt het extra bijzonder. We zijn gestart met gesprekken om de wensen van Laura en Gert helder te krijgen. Daarna is er uitgebreid onderzoek gedaan naar het realiseren van een constante temperatuur en gelijktijdige ontvochtiging. We hebben toen gekozen voor een grote luchtbehandelingskast die zorgt voor de gewenste ontvochtiging en eventuele koeling in de zomer. Daarnaast maken we gebruik van een luchtverdeelslang aan het plafond. Op die manier kunnen we de luchtcondities overal gelijk houden. Wat noodzakelijk is om de IJsselkogge en de losse houten onderdelen tegelijkertijd te kunnen drogen.”
Robert: “Tijdens het uitdenken en realiseren van deze installatie kom je dingen tegen die je bij bijvoorbeeld een fabriek of kantoor niet hebt. Zo moesten we goed nadenken over de bevestiging van de luchtverdeelslang. We hebben hier bewust gekozen voor dunne staaldraadjes in plaats van het standaard aluminium profiel, want stel dat er iets losschiet dan valt het op de IJsselkogge en dat wil je absoluut niet. Daarnaast kwamen we erachter dat we de luchtverdeling nog beter konden krijgen door een aantal gaten te boren in de steiger rondom het schip. Hierdoor wordt de lucht ook beter verdeeld onder het schip door. Een mooi bijkomend voordeel van de luchtbehandelingskast die we hebben geïnstalleerd is dat we de warmte kunnen hergebruiken. De warme lucht die opstijgt wordt door de luchtbehandelingskast evenredig verdeeld over de ruimte.”
Laura: “Onze kennis en expertise ligt bij het conserveren, maar ieder schip is anders en vraagt om een eigen behandeling. We wisten na onderzoek hoe we wilden gaan conserveren, maar niet hoe we dat klimaat konden creëren. Daarvoor hebben we echt een expert nodig die met ons meedenkt en onze wensen weet te vertalen in de techniek. Al na het eerste gesprek met Robert van WKZ Totaalinstallateur wisten we dat dat goed zat. WKZ levert niet alleen de installatie, ze luisteren heel goed, kunnen zich inleven en denken actief mee aan een praktische oplossing.” Gert vult aan: “Het resultaat is nu al zichtbaar. De installatie draait nu ongeveer drie weken en we merken al verschil in het klimaat rond de kogge.”
Klik op de een afbeelding om deze te vergroten
Tweelingenlaan 154
7324 AT Apeldoorn
T: 055 - 543 14 28
T: 020 - 692 26 61
[email protected]